|
Sokołów
Podlaski jest
miastem ponad osiemnastotysięcznym, położonym na wschodnich krańcach
Wysoczyzny Siedleckiej i zachodnim skraju Równiny Sokołowskiej. Miasto
posiada dogodne połączenia komunikacyjne z Siedlcami, Warszawą, Węgrowem
i Drohiczynem nad Bugiem. Obecnie tędy wiedzie ważny szlak drogowy na
Pojezierze Mazurskie.
Na przełomie X i XI wieku ziemie te należały do księstwa polskiego. W
okresie od 1031 do 1323 roku ziemie górnego i środkowego Bugu przeszły
w ręce książąt kijowskich, a następnie wołyńsko-halickich.
Od
1323 roku zaczyna się, trwający ponad 200 lat okres władania
Podlasiem przez Wielkie Księstwo Litewskie. Unia Polski z Litwą w 1385
roku, zawarta w Krewie, przyczyniła się do ożywienia stosunków
politycznych i gospodarczych oraz rozwoju miast na Podlasiu.
Ukoronowaniem
procesów kolonizacyjnych ziem Podlasia przez szlachtę mazowiecką były
lokacje miast. Najstarsze należą do Wielkiego Księcia Litewskiego
Witolda, który w dniu 30 marca 1424 roku nadaje miejscowości Sokołów
Podlaski średzkie prawa miejskie. Była to lokacja prywatna. Sokołów
wraz z wsiami Kupientyn i Rogów otrzymał Mikołaj Depeński - sekretarz
Witolda.
Syn
pierwszego właściciela umierając bezpotomnie w 1508 roku zapisuje
miasto i włość sokołowską Stanisławowi Kiszce, późniejszemu
hetmanowi litewskiemu. Do rodziny Kiszków miasto należało do 1592 roku,
a następnie na skutek koligacji rodzinnych stało się własnością
rodziny Radziwiłłów. Ostatnim właścicielem Sokołowa z rodziny
Radziwiłłów był Bogusław Radziwiłł.
W
roku 1620 liczba ludności miasta przekroczyła 3 tysiące. Tu
zatrzymywali się kupcy podążający z Wilna do Warszawy, a następnie
Poznania, Krakowa i Wrocławia. Tędy podążały orszaki królewskie
zmierzające z Korony na Litwę i odwrotnie. W roku 1580 bawił w
Sokolowie król Stefan Batory, w czasie przejazdu z Warszawy do Grodna.
Tutaj, w pobliżu miał jedną ze swych licznych rezydencji możny ród
książęcy Radziwiłłów (Stara Wieś koło Węgrowa). Miasto było
skupione głównie przy rynku lokacyjnym, ulicy Drohickiej, Węgrowskiej,
Kościelnej, Siedleckiej, Wojewódzkiej oraz Ruskim Mieście będącym
pozostałością prawdopodobnie wcześniejszego gródka i miasta niskiego.
Tu odbywały się słynne targi i jarmarki na konie i bydło.
"Potop"
szwedzki rozpoczął upadek miasta. W 1657 roku wojska Rakoczego dokonały
spalenia miasta i okolicznych folwarków. W okresie reformacji miasto jest
jednym z silniejszych ośrodków arianizmu na Podlasiu. W 1668 roku właścicielem
Sokołowa został Jan Krasiński, wojewoda płocki, natomiast na początku
XVIII w. Sokołów przechodzi na własność Ignacego Ogińskiego, marszałka
Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Król
Stanisław August Poniatowski w roku 1771 nadaje cechom rzemieślniczym
przywileje; dla cechu kuśnierskiego w roku 1771, w latach następnych dla
cechu szewskiego i garncarskiego - co powoduje ich dalszą niezależność
od właścicieli miasta i stwarza korzystne warunki rozwoju. Michał
Kleofas Ogiński, podskarbi litewski, kolejny właściciel Sokołowa
podejmuje próbę uprzemysłowienia miasta. Sprowadza rzemieślników
francuskich i zakłada fabrykę kobierców, chustek jedwabnych, płótna,
kapeluszy i pasów słuckich. Okres rozbiorów Polski doprowadza do upadku
manufaktur magnackich w Polsce, w tym również i fabryki w Sokołowie.
W
latach 1795 - 1809. Sokołów Podlaski był pod zaborem austriackim. Po
wojnie austriacko-polskiej w 1809 roku znalazł się w Księstwie
Warszawskim. Wojna 1809 roku powoduje zniszczenie prawie połowy budynków
w Sokołowie. Ogromne straty ponosi rzemiosło, liczba ludności zmniejsza
się do 2 tysięcy. W roku 1808, Michał Ogiński sprzedaje Sokołów
Podlaski Karolowi Kobylińskiemu, dziedzicowi okolicznych wsi.
O
następnym etapie rozwoju miasta Sokołowa Podlaskiego w latach 1815 do
1914 decyduje dobra polityka gospodarcza. Wiązało się to z szybkim
rozwojem przemysłu i rzemiosła. Miasto przecinały ważne szlaki
handlowe: główny trakt wiodący z Królestwa do Cesarstwa Rosyjskiego,
do guberni płockiej - przez Wągrów, augustowskiej przez Sterdyń oraz
do Siedlec. W roku 1843 miasto od Seweryna Kobylińskiego nabywa Elżbieta
z Lorentzów-Hirschman. W roku 1845 spółka akcjonariuszy (Augusta
Hirschmana, Leona Hirschendorfa, Aleksandra Rawicza, Mikołaja Gutmana
i Stanisława Jocobbiego) na czele z właścicielką miasta, pobudowała
cukrownię w Przeździatce. Cukrownia odegrała ważną rolę w rozwoju
miasta i aktywizacji rolnictwa.
W
roku 1867 Sokołów Podlaski został powiatem guberni siedleckiej. W 1887
roku, po wybudowaniu linii kolejowej i uzyskaniu połączenia z Warszawą,
miasto stało się również ważnym węzłem komunikacyjnym. W latach
1820 - 1909 liczba ludności wzrosła z 2605 do 9738 osób.
Pomyślny
rozwój miasta nastąpił między rokiem 1820 a 1856. Zahamowany był
jednak przez trzy klęski; dwa duże pożary w roku 1832 i 1851 oraz
epidemię cholery w 1856 roku.
W
roku 1859 w Sokołowie na środku rynku głównego stał murowany ratusz,
a obok domy mieszczańskie i żydowskie. W mieście były dwa kościoły i
cerkiew; kościół parafialny był murowany, kościółek Św. Rocha
drewniany.
Dalsze
korzystne zmiany w Sokołowie zaszły w ciągu następnych 30 lat. W roku
1890 w Sokołowie, oprócz kościołów i cerkwi, była synagoga i żydowskie
domy modlitwy, szkoła miejska dwuklasowa, jednoklasowa szkoła dla
dziewcząt, urząd powiatowy i ochotnicza straż pożarna. Ludność
miasta, oprócz rolnictwa, trudniła się szewstwem i wyrobem kożuchów.
Miasto liczyło 7192 mieszkańców (w tym 1249 katolików, 941 prawosławnych
i 4980 Żydów).
16
sierpnia 1915 roku, po wycofaniu się wojsk rosyjskich, wkroczyły do Sokołowa
wojska niemieckie. Nastąpił okres trzyletniej okupacji niemieckiej.
|
